انتشار یافته در شماره ۴۰ فصل‌نامه طب در ورزش

صفحه 1 – معرفی SCAT6

SCAT6 چیست؟

تشخیص دهید و خارج کنید.
به خاطر داشته باشید.

نکات کلیدی:
- SCAT6 یک ابزار استاندارد برای ارزیابی ضربه‌مغزی است که برای استفاده توسط متخصصان سلامت طراحی شده است.
- اجرای درست آن کمتر از ۱۰–۱۵ دقیقه ممکن نیست.
- بهترین زمان استفاده ( ظرف ۷۲ ساعت پس از آسیب) تا ۳ روز (وحداکثر تا ۷ روز) است.
- اگر بیش از ۷ روز گذشته باشد باید از SCOAT6 یا Child SCOAT6 استفاده شود.
- ضربه مستقیم یا غیرمستقیم به سر می‌تواند عواقب جدی یا کشنده داشته باشد.
- در صورت وجود علائم هشدار (Red Flags) ورزشکار نیازمند انتقال فوری به مرکز درمانی است.
- هیچ ورزشکاری در همان روز آسیب نباید به بازی برگردد.
- مصرف داروهای ضدالتهابی، آرام‌بخش، الکل یا مواد مخدر ممنوع است تا زمانی که پزشک مجوز دهد.
- تشخیص ضربه‌مغزی یک تصمیم بالینی است؛ SCAT6 به تنهایی کافی نیست.
 

صفحه 2 – اطلاعات فردی و ارزیابی فوری

بخش مشخصات ورزشکار شامل: نام، زبان مادری، تیم/مدرسه، معاینه‌کننده، تاریخ تولد، تاریخ آسیب، جنسیت، دست غالب، زبان ترجیحی.

سابقه ضربه‌مغزی: تعداد دفعات، طول مدت بهبودی، آخرین زمان آسیب.

ارزیابی فوری (Immediate/Neuro Screen): باید پیش از ارزیابی شناختی انجام شود و شامل بررسی اولیه هوشیاری (Glasgow Coma Scale)، سؤالات Maddocks و معاینه گردن است.
 

صفحه 3 – علائم هشدار و ارزیابی فوری

علائم هشدار (Red Flags):
- درد یا حساسیت گردن
- تشنج
- دوبینی
- بیهوشی
- ضعف یا گزگز در اندام‌ها
- استفراغ
- سردرد شدید
- تغییر سطح هوشیاری
- پرخاشگری/بی‌قراری
- تغییر شکل جمجمه

مراحل:
1. علائم قابل مشاهده: بی‌حرکت ماندن، ناهماهنگی، نگاه خالی، تشنج و...
2. مقیاس کمای گلاسگو (چشم، کلام، حرکت)
3. معاینه گردن
4. هماهنگی و حرکات چشمی
5. سؤالات حافظه Maddocks
 

صفحه 4 – پس‌زمینه ورزشکار و ارزیابی علائم

پرسش درباره سوابق پزشکی: بستری به دلیل آسیب سر، میگرن، اختلالات یادگیری، ADHD، افسردگی/اضطراب.

مقیاس علائم :۰ تا ۶ برای هر علامت
سردرد، فشار سر، درد گردن، تهوع، سرگیجه، تاری دید، مشکلات تعادل، حساسیت به نور و صدا، کندی ذهنی، گیجی، مشکل تمرکز، مشکل حافظه، خستگی، خواب‌آلودگی، تحریک‌پذیری، غمگینی، اضطراب، مشکل خواب.

صفحه 5 – غربالگری شناختی

بخش جهت‌یابی (Orientation): ماه، تاریخ، روز هفته، سال، ساعت (از ۵).

حافظه فوری (Immediate Memory): لیست کلمات (ژاکت، پیکان، فلفل، پنبه، فیلم، دلار، عسل، آینه، زین، لنگر) و لیست‌های جایگزین. سه بار تکرار. امتیاز از ۳۰.

تمرکز (Concentration): اعداد معکوس (۴-۹-۳ و ...)، ماه‌ها به صورت معکوس. امتیاز از ۵.
 

صفحه 6 – آزمون تعادل و هماهنگی

mBESS: ایستادن روی دو پا، یک پا، پاشنه-پنجه. هر کدام حداکثر ۱۰ خطا. مجموع از ۳۰.

Tandem Gait: راه رفتن پاشنه به نوک پا روی خط ۳ متری، رفت و برگشت. سه بار. زمان‌گیری.

Dual Task Gait: همان راه رفتن + شمارش معکوس با ۷ها. خطاها و زمان ثبت می‌شود.
 

صفحه 7 – یادآوری تأخیری و امتیاز شناختی

یادآوری تأخیری (Delayed Recall): حداقل ۵ دقیقه پس از حافظه فوری. ورزشکار باید کلمات خوانده‌شده را به خاطر بیاورد. امتیاز از ۱۰.

مجموع امتیازات شناختی:
- جهت‌یابی: ۵
- حافظه فوری: ۳۰
- تمرکز: ۵
- یادآوری تأخیری: ۱۰
جمع کل: ۵۰
 

صفحه 8 – تصمیم‌گیری و تأیید

بخش تصمیم:
- تعداد علائم
- شدت علائم
- امتیازات شناختی
- خطاهای mBESS
- سریع‌ترین زمان راه رفتن و آزمون دووظیفه‌ای

تشخیص ضربه‌مغزی: بله / خیر / تعویق

تأیید متخصص سلامت: نام، تخصص، شماره پروانه، امضاء، تاریخ.

یادداشت: نمره SCAT6 به تنهایی کافی برای تشخیص یا تعیین بازگشت به ورزش نیست. ممکن است نتایج طبیعی باشند ولی همچنان ضربه‌مغزی وجود داشته باشد.
 

«دکتر امیرعباس لشگری» رئیس مرکز ورزش و تربیت بدنی دانشگاه آزاد اسلامی